مکان مناسب مطالعه

زمانی که به انجام کارهای دشوار، زمان‌بر یا نیازمند تمرکز می‌پردازیم، همه ما به دنبال فضایی مناسب و راحت هستیم. محیطی که امکان مطالعه بدون حواس‌پرتی را فراهم کند و به ما کمک کند تا بهترین سطح تمرکز و یادگیری را تجربه کنیم. هر شخص با توجه به سلیقه، راحتی و امکانات خود ممکن است شرایط مختلفی را برای فضای مطالعه خود ایجاد کند. اما گاهی اوقات در طراحی محیط مطالعه اشتباهاتی مرتکب می‌شویم که می‌تواند به شدت بر کیفیت و کارایی مطالعه تأثیر بگذارد. از این رو، ابتدا باید بدانیم که انتخاب مکان مطالعه چه نقشی در عملکرد ما دارد. همچنین، باید ویژگی‌های یک مکان مطالعه مناسب را شناسایی کنیم و فاکتورهایی که برای انتخاب محل مطالعه اهمیت دارند را بررسی کنیم.

اهمیت انتخاب مناسب مکان مطالعه

هر فعالیتی به فضایی خاص و مناسب نیاز دارد، به‌ویژه مطالعه که انرژی ذهنی زیادی را می‌طلبد. انتخاب یک مکان مناسب برای مطالعه به‌مراتب بهتر از داشتن یک مکان نامناسب است و می‌تواند مزایای زیر را به ارمغان بیاورد:

• تکنیک‌های افزایش تمرکز در مطالعه و کاهش حواس‌ پرتی

• امکان مطالعه برای مدت زمان طولانی‌ تر

• تقویت یادگیری مطالب تحلیلی

• بهبود قابلیت حفظ اطلاعات

• افزایش توانایی به خاطر سپردن و یادآوری آموخته‌ ها

• افزایش لذت از فرایند مطالعه

• کاهش سطوح استرس و اضطراب

ویژگی‌های مکان مناسب برای مطالعه

یک مکان خوب برای مطالعه باید ویژگی‌هایی داشته باشد که به حفظ تمرکز و بهبود کیفیت یادگیری کمک کند. این فضا باید سکوت و آرامش را فراهم کند و نور مناسب به جلوگیری از خستگی چشم کمک کند. همچنین، راحتی ارگونومیک مبلمان و دمای متعادل با تهویه مناسب انرژی فرد را افزایش می‌دهد. محیط باید عاری از عوامل حواس‌پرتی باشد و فضای کافی برای وسایل مطالعه فراهم کند. طراحی و دکور مکان مطالعه باید الهام‌بخش باشد و دسترسی به منابع آموزشی نزدیک نیز به بهبود عملکرد فرد در مطالعه کمک می‌کند. در حالت کلی هنگام اتخاب یک فضا برای مطالععه به ویژگی های زیر توجه کنید:

•   سکوت و آرامش
•   نور مناسب
•   راحتی ارگونومیک مبلمان
•   دمای متعادل
•   تهویه مناسب
•   فضای کافی برای وسایل مطالعه
•   عاری از عوامل حواس‌پرتی
•   طراحی الهام‌بخش
•   دسترسی آسان به منابع آموزشی
•   نظم و ترتیب در محیط

چرا باید همیشه در یک مکان خاص درس بخوانیم؟

مغز انسان با تکرار شرطی می‌شود؛ یعنی وقتی بارها در یک مکان مشخص درس بخوانی، ذهنت به‌صورت خودکار وارد «حالت تمرکز» می‌شود.
اما اگر مدام محل مطالعه‌ات را تغییر دهی، مغز باید هر بار خودش را با محیط جدید وفق دهد و زمان تمرکزت بیشتر طول می‌کشد.

بنابراین، بهتر است همیشه در مکانی ثابت مطالعه کنی؛ جایی که مخصوص یادگیری باشد و ذهنت با دیدنش بداند:

«الان وقت درس خواندن است.»

سکوت طبیعی مکان مطالعه

هیچ چیز به اندازه‌ی سکوت نسبی در کیفیت مطالعه تأثیر ندارد.
اگر خانه شلوغ است، از هدفون حذف نویز یا موسیقی‌های بدون کلام استفاده کن. حتی صدای آرام طبیعت می‌تواند به تمرکز کمک کند.
یادت باشد که سکوت کامل لازم نیست؛ فقط محیط باید از صداهای ناگهانی و آزاردهنده خالی باشد.

فضای اختصاصی برای مطالعه

برای ایجاد فضای مطالعه مؤثر، لازم است این بخش از سایر قسمت‌های خانه جدا باشد. ایده‌آل این است که دورترین اتاق خواب از آشپزخانه و تلویزیون را انتخاب کنید. اگرچه ممکن است همه نتوانند فضای خواب و استراحت را به طور کامل از مطالعه جدا کنند، اما در چیدمان تخت خواب و میز مطالعه باید دقت لازم را داشته باشید. بهترین کار این است که میز مطالعه و تخت خواب از هم فاصله داشته باشند. پشت میز مطالعه مکان مناسبی برای استراحت یا چرت زدن نیست و نشستن روی تخت یا مبل نیز برای یادگیری مؤثر نخواهد بود. هر قسمت را به یک فعالیت خاص اختصاص دهید. همچنین، به ویژه برای دانش‌آموزان کنکوری، بهتر است میز مطالعه شما از میز خواهر یا برادر مجزا باشد تا تمرکز بیشتری داشته باشید. 
البته بعضی از دانش‌آموزان ترجیح می‌دهند در کنار دیگران درس بخوانند، زیرا حضور در جمع می‌تواند باعث افزایش انگیزه و احساس مسئولیت شود. در چنین شرایطی، بهتر است مکان مطالعه گروهی به‌گونه‌ای انتخاب شود که علاوه بر امکان تعامل و گفت‌وگو، سکوت نسبی، نظم و تمرکز نیز حفظ شود. نور مناسب، چیدمان منظم میزها و فاصله‌ی کافی بین اعضای گروه، از عواملی هستند که می‌توانند بازده یادگیری را در مطالعه گروهی افزایش دهند.

نظم و خلوت بودن مکان مطالعه

ذهن منظم نیاز به فضای منظم دارد؛ بنابراین قبل از شروع مطالعه، حتماً میز و اتاق خود را مرتب کنید. کتاب‌ها و وسایل روی میز باید به خوبی دسته‌بندی شوند تا بتوانید به راحتی به کتاب یا وسیله مورد نیاز دسترسی پیدا کنید. این کار باعث می‌شود با هر بار برداشتن یک کتاب، نظم کلی فضا به هم نریزد. وسایلی که ممکن است حواستان را پرت کنند، مانند رمان‌ها، انواع مداد رنگی، نوشت‌افزارهای اضافی، تبلت و موبایل، باید از فضای مطالعه خارج شوند. همچنین نکات زیر را در خصوص نظم محل مطالعه به یاد داشته باشید:

• فقط وسایلی که به طور روزانه به آن‌ها نیاز دارید، اطراف یا روی میز قرار دهید.

• کابل‌ها و سیم‌های وسایل مانند چراغ مطالعه یا شارژر را مرتب کرده و از دید خارج کنید.

نور محل مطالعه

نور باید به اندازه‌ای باشد که برای دیدن نوشته‌ها کافی باشد و فشار اضافی به چشم‌ها وارد نکند. بهترین نوع لامپ برای مطالعه، لامپ‌های ال‌ای‌دی به رنگ زرد یا ترکیبی از زرد و سفید هستند. نور کم می‌تواند منجر به خستگی و خواب‌آلودگی هنگام مطالعه شود، در حالی که نور شدید و تیز، تمرکز دانش‌آموزان را مختل کرده و باعث حواس‌پرتی هنگام مطالعه می‌شود. بسیاری از دانش‌آموزان به استفاده از چراغ مطالعه علاقه دارند، اما این نوع نور بهینه نیست. همان‌طور که ذکر شد، کل فضای اتاق باید دارای نور کافی باشد؛ تاریکی اتاق و تمرکز نور روی نوشته‌ها می‌تواند منجر به خستگی چشم‌ها شود.

دما و تهویه مناسب مکان مطالعه

تمام ویژگی‌های حیاتی بدن بر یادگیری و عملکرد مغز تأثیر بسزایی دارند. علاوه بر روشنایی و صدا، دما نیز یکی از عوامل کلیدی است. دمای بهینه برای جلوگیری از خواب‌آلودگی یا بی‌قراری، در محدوده 22 تا 25 درجه سانتی‌گراد قرار دارد. مکان‌هایی که دارای پنجره‌های بزرگ و غیر دوجداره، اتاق‌هایی با تراس و رفت و آمد زیاد، یا فضاهایی که سیستم گرمایشی اصلی خانه در نزدیکی آن‌ها (مانند موتورخانه یا بخاری) قرار دارد، برای مطالعه مناسب نیستند. میز مطالعه خود را در محلی قرار دهید که تعادل دمایی خوبی داشته باشد و در صورت نیاز، امکان تنظیم دما وجود داشته باشد. همچنین، مکان مطالعه باید دارای تهویه مناسب باشد تا اکسیژن به خوبی تأمین شود و شما بتوانید سرحال و متمرکز باقی بمانید .

نتیجه گیری

پیش از این، برخی والدین تصور می‌کردند که «هر فردی می‌تواند در هر شرایطی درس بخواند.» اما این باور نادرست است؛ زیرا مکان مطالعه تأثیر بسزایی بر تمرکز حواس، یادگیری و به خاطر سپردن مطالب دارد. ویژگی‌های بهترین مکان مطالعه برای دانش‌آموزان شامل نور کافی، لامپ مناسب، میز و صندلی استاندارد، ثابت بودن مکان، سکوت متعادل، جدایی محل خواب و مطالعه، دمای مناسب و عدم وجود عوامل حواس‌پرتی است. نکات کوچک مانند ثابت بودن محل نیز به افزایش یادگیری کمک می‌کنند. در نهایت، در این مطلب به بررسی مکان مطالعه ایده‌آل پرداختیم، اگرچه برخی دانش‌آموزان ممکن است از روی اجبار یا به عنوان استثنا در مکان‌های دیگر درس بخوانند و نتیجه خوبی بگیرند.